КРАЈОТ НА ДЕКЕМВРИ, ПОЧЕТОКОТ НА ЈАНУАРИ СЕ ВРЗУВА СО НОВОГОДИШНИТЕ, БОЖИЌНИ ПРАЗНИЦИ, ПА И ОБРАТНО. ДЕНОВИТЕ СЕ ИСПОЛНЕТИ СО РАДОСТИ, ТАКВО Е СЕВКУПНОТО РАСПОЛОЖЕНИЕ КОЕ ПРИДОНЕСУВА ЗА МИГ ДА СЕ ЗАБОРАВАТ НЕУБАВИТЕ РАБОТИ… СО НИВ СЕ ВРЗУВААТ И ГОЛЕМ БРОЈ ЗАНИМЛИВОСТИ КОИ СЕКОГАШ ПОБУДУВААТ ИНТЕРЕС
Всушност, занимливите истражувања и резултатите од истите како неоспорни факти се тие што го предизвикуваат вниманието не само на помладите туку и на постарите, возрасните. И секогаш, без исклучок, се (пре)раскажуваат одново и секако, се дополнуваат со нови. Зачувувањето на вредностите (и покрај тоа што за многумина се измислени) е особено важно за идните генерации, да им се пренесат во целост. И да се ужива во приказните за нив. Традициите, обичаите во земјите на Балканот, Европа и светот воопшто се различни, без оглед на суштината која е иста за сите. Впрочем, и Новата година и Божиќ не е новотија, „изум“ на 20-21 век – напротив, Раѓањето Христово се слави од памтивека, исто како и новогодишниот пречек за кој се вели дека е „измислен“ од Месопотамците, дури две илјади години пред нашата ера. Но не само тоа.
РАЗЛИЧНИ ДАТИ, ЗАВИСНО ОД СОЛСТИЦИУМОТ, ИЛИ, ПАК, ЕКВИНОЦИУМОТ
Новата година не секогаш почнувала на 1 јануари. Во далечното минато Римјаните на пример Новата година ја дочекувале ноќта спрема 1 март, додека останатите народи се раководеле од зимскиот, летниот солстициум, т.е. краткоденицата (22 декември), долгоденицата (22 јуни), или, пак, од есенскиот, пролетниот еквиноциум (рамноденица) на 23 септември, односно на 21 март. Согласно него се одредувал и датумот на новогодишниот пречек. За разлика од нив, со 1 јануари почнува календарската година од 46- та пр. н. е., во времето на Цезар – оттаму и јулијанскиот календар. Но, Англија и нејзините колонии ја прифатиле оваа дата подоцна, дури во 1752-ра. Подарувањето за Нова година, исто така, е обичај што датира од старо време кога Персијците давале јајце на дар, како симбол на плодноста и новиот живот. Од друга страна, и новогодишниот огномет и големата врева произлегува од верувањето дека и едното и другото ги брка злите духови, т.е. носи среќа.
Народните обичаи што се применуваат и денес, за време на дочекот, имаат за цел да ја привлечат среќата или како што велат, да ја предизвикаат. Во САД обично се јаде црн грав, таму е познат како црноок, за среќа. Во Естонија – колку повеќе, толку подобро – секој човек би требало да изеде по седум, девет, дванаесет различни јадења за претстојната година да има сила како за седуммина, деветмина, дванаесетмина. Во Финска, не секаде туку во некои делови, се гата на олово. Металот се топи, се истура во студена вода и неговата форма по стврднувањето ја прорекува судбината на лицето кое го излеало оловото.
Во Данска е обичај да се кршат чинии на куќните прагови на другите. Се верува дека тоа ќе им донесе нови пријатели. Нормално, сите навики, постапки се всушност за нивна добробит, вклучително и на Шпанците кои на полноќ, со секое отчукување на часовникот, јадат по едно зрно грозје – вкупно дванаесет. Оваа традиција потекнува од 1895-та. Ја вовеле лозарите со цел да продадат што повеќе грозје. Истото важи и за останатите народи кои, пак, среќата ја врзуваат со прехранбениот производ, т.е. продуктот. На пример, Ирците јадат разни градинарски растенија во зелена боја што ја врзуваат со богатството, како и Германците, а Јапонците резанки – симбол на долгиот живот и успесите во него.
Австријците, Кубанците, Португалците и Унгарците јадат свинско месо, за благосостојба. Незаобиколен е и шампањот, се разбира. Само во САД за време на новогодишните празници се испиваат околу 360 милиони чаши. Пенливото вино се пие вообичаено и на „Тајмс сквер“ во Њујорк, веднаш по едноминутното спуштање на кристалната топка, што го симболизира крајот на старата и почетокот на новата година. Обичајот е од 1907-ма.
На другата страна, во Јапонија, точно на полноќ се изведува Бетовеновата Деветта симфонија, чија традиција започнала по завршувањето на Првата светска војна. Инаку, Јапонците се запознале со неа благодарејќи на германските заробеници во текот на истата. Без оглед на нејзините пријатни звуци, почнувајќи од 31 декември 1999-та до 31 декември 2999-та, значи точно илјада години, композицијата Лонг-плеер ќе се исполнува во повеќе земји од светот на Нова година, задолжително во Англија (Лондон). Отстапувањето од стандардот е својствено за жителите на Белгија, кои имаат обичај да им честитаат Нова година и на домашните животни, миленици оти веруваат дека разговорите со нив се корисни по здравјето и секако, за вистинска среќа. Исто мислат и романските фармери кои го „слушаат“ добитокот за новогодишната ноќ и се раководат од нивниот „говор“.
СИМУЛАЦИЈА НА РОЖДЕСТВОТО ХРИСТОВО УШТЕ ВО 1224-ТА
Божиќ се прославува на 25 декември, односно 7 јануари – согласно календарот, а разликата во начинот е резултат на гранката на христијанството, како и традицијата која произлегува од регионот, народот и слично, без оглед на истата суштина – Рождеството Христово. Утрината се оди в црква. Денот му е посветен нему, затоа се поздравува со „Христос се роди“, а се отпоздравува со „Ваистина се роди“. На Божиќ му претходи Бадник за кој, исто така, се врзуваат разни обичаи. Тука, во Македонија, реликтната симболика на дабовите гранки, кои се сечат рано, е среќата, здравјето и бериќетот. Секако, трпезата е посна, обично се меси лепче со паричка за кршење. Според верувањето, на тој што ќе му падне годината ќе му донесе успех. Во светот, пак, е инаку.
Библијата не ја споменува датата на Раѓањето Христово, се претпоставува дека било напролет, но во 4 век, со декрет на папата, славењето е преиначено за 25-ти, кога се верувало дека бил зимскиот солстициум, а тогаш започнувала и новата година. Така било сè до воведувањето на грегоријанскиот календар во 16 век. Нормално, во меѓувреме (1224-та) се направиле и првите јасли, а ги изработил свети Фрањо од Асизи. Тој во Гречо (италијанско гратче) всушност го симулирал Рождеството Христово, меѓу волот и магарето ја ставил колепката.
Испраќањето на божиќните честитки почнало во 1709-та, благодарејќи на грофот Николо Монте Мелини од Италија, но се актуализирало дури во 19 век. Тогаш отприлика започнало и китењето на елката, прво во Германија, па се раширило и во Европа и во светот. За време на божиќните празници се даруваат вообичаено сиромасите, на иницијатива на Вацлав, чешкиот крал познат по филантропијата. Истите не можат да се замислат и без песната „Тивка ноќ“, која се изведува на повеќе од триста јазика. Во 2011-та УНЕСКО ја прогласи за светско културно наследство. Инаку, нејзин автор е австрискиот свештеник Јозеф Мор. Ја напишал во 1816-та. Потеклото на Дедо Мраз се врзува со најстариот бог во нордиската митологија – Один. Јавајќи го летечкиот коњ Слејпнир, кој имал осум нозе, децата во зима ги дарувал, а тие во своите чизми ставале подароци за коњот. И ден-денес, во едно австриско село именувано по малото дете Исус (гер. Kristkindl) стигаат илјадници писма до него, а поштата од 1950-та му одговара на секој испраќач. Поштенскиот жиг се разликува од година во година, само желбите се исти.
ТОП НОВОСТИ
