ДА СЕ СОЗДАДЕ АВТОМОБИЛ КОЈ ЌЕ ПОСТИГНЕ НЕВЕРОЈАТЕН ПРОДАЖЕН УСПЕХ И ЌЕ БИДЕ ПРОГЛАСЕН ЗА НАЈУСПЕШЕН ВО ИСТОРИЈАТА НА АВТОМОБИЛСКАТА ИНДУСТРИЈА, А ИСТОВРЕМЕНО ЌЕ ГО ДОБИЕ ПРИЗНАНИЕТО ЗА НАЈДОБАР СВЕТСКИ ДИЗАЈН, ЗНАЧИ ДЕКА ТИМОТ НА ДИЗАЈНЕРИ И КОНСТРУКТОРИ ЗАД НЕГОВОТО ОСТВАРУВАЊЕ СЕ ВИСТИНСКИ МАЈСТОРИ ВО СВОЈАТА ОБЛАСТ. ОВОЈ УСПЕХ НЕ САМО ШТО ЈА ПОТВРДУВА НИВНАТА ПРОФЕСИОНАЛНА КОМПЕТЕНТНОСТ, ТУКУ И ПОСТАВУВА НОВИ СТАНДАРДИ ВО АВТОМОБИЛСКИОТ ДИЗАЈН И ИНЖЕНЕРИНГ
Според статистички податоци, досега во светот, постоеле 178 различни марки на автомобили. Јасно е дека некои од нив веќе се згаснати, додека други продолжуваат да опстануваат. Меѓу сите овие, постои една која редовно предизвикува пореметувања во автомобилската индустрија на многу оригинален начин. Затоа таа марка, специфична по многу нешта, е единствена и несомнено уникатна. Зборуваме за марката Цитроен, која беше создадена од Анри Цитроен во 1919 година. Оваа година, Цитроен не слави годишнина, туку еден од своите модели. Нема човек на планетава кој не го познава овој модел. Се прашувате зошто? Затоа што овој модел е најпосебен од сите. Тој е автомобил сам за себе не претставува изведба на некој претходен модел и не е сличен на било кој друг автомобил. Зборуваме за моделот „дс“, кој кај нас е познат како „ајкула“, „цитроен ајкула“, а некои го нарекуваат и „цитроен жаба“.
Приказната за моделот „дс“ започнува многу години пред неговото официјално претставување во 1955 година. Тоа е приказна која трае цели 70 години, па затоа овој текст го посветуваме по повод оваа значајна годишнина. Челниците на Цитроен во предвоениот период започнале да размислуваат за нова стратегија на производство. Така, во 1938 година, бил донесен план за развој наречен „возило за масовно производство“. Овие развојни планови ги имале речиси сите големи производители на автомобили, а Цитроен започнал да го следи истиот пат.
За потсетник, првиот производител на автомобили кој имал план за масовно производство бил Форд, со својот „модел т“, кој ја вовел производствената лента, иновација која била дел од тимот на компанијата Форд, на чие чело бил основачот Хенри Форд. Само неколку години по донесувањето на одлуката за развој на планот од страна на Цитроен, истиот бил прекинат поради Втората светска војна. Но, во повоениот период, планот за масовно производство бил обновен и одговорните лица продолжиле со работата. Иако процесот траел 17 години, конструкторите имале амбиција да создадат нешто што ќе биде навистина значајно и иновативно.
На Салонот за автомобили во Париз е првото претставување на новиот модел пред светската јавност, на 5 октомври 1955 година. Чаршавот е тргнат и „цитроен дс“ е веќе пред очите на насобраниот народ. Првата реакција била: „Ооо ла лааа“, а голем број посетители останале со подзината уста и збунети погледи. Светот никогаш не видел таков облик на автомобил. Новинарите пишувале дека го виделе најнеобичното возило на четири тркала и не можеле да поверуваат на своите очи – изгледало како чудо, како нешто дојдено од друг свет. Замислете, тој облик останал напреден и денес. Само 15 минути по откривањето на автомобилот, Цитроен примил неверојатни 743 нарачки, а на крајот од првиот ден бројот на нарачките достигнал вртоглави 12.000. Вработените кои ги примале нарачките не можеле да се справат со големиот број на заинтересирани купувачи. За да може секој нарачател да биде навремено услужен, челниците на Цитроен морале да формираат армија од дактилографи кои ги запишувале имињата и податоците од нарачателите. Во десетте денови колку што траел саемот, Цитроен примил повеќе од 80.000 нарачки невиден успех, дури и по денешни стандарди, а камоли пред 70 години. До тој момент, светот не бил сведок на таква побарувачка за автомобил.
Затоа, „цитроен дс“ и денес со право се смета за најуспешниот автомобил што некогаш бил направен. Некој можеби ќе се спомне дека „тесла модел 3“ во 2016 година постигнал 180.000 нарачки во рок од 24 часа од своето претставување. Но, треба да се има предвид дека пред 70 години нарачките се примале телефонски, а записите биле многу побавни во споредба со денешните дигитални нарачки. За пример, денес е доволно да се внесе број на банкарската сметка и износот на капарот, а нарачката е завршена за само 15-20 секунди.
Да се појавеше „цитроен дс“ во денешно време, сигурно ќе поставеше астрономски рекорди. Како не би поставил рекорд кога неговиот дизајн бил супериорен, нешто невидено за своето време. Со должина од нешто повеќе од 4,8 метри, ширина од 1,79 метри и меѓуоскино растојание од 3,13 метри, тој бил вистинска асфалтна лаѓа. Зад дизајнот на „цитроен дс“ стои Фламинио Бертони, а за „пеглањето“ на каросеријата, со цел да се постигне аеродинамичка издржаност, Цитроен го ангажирал авионскиот конструктор Андре Лефевре. Всушност, тоа била негова замисла според која бил конструиран моделот „дс“, додека Бертони ја преточил неговата замисла во цртеж, со назнака дека треба да ја има во предвид аеродинамиката. Ако конструирањето на автомобилот било дело на авионскиот инженер А. Лефевре, тогаш хидропневматската суспензија, која била иновација на Пол Маге, претставувала следен голем технолошки исчекор. Секој од овие мајстори во својата област придонел за создавањето на автомобилот од соништата. Моделот „цитроен дс“ предизвикал вистинска револуција во светската автомобилска индустрија. Не само што имал врвен надворешен дизајн, туку и неговата внатрешност била нешто посебно. Внатрешноста била изработена според највисоките тогашни стандарди, но она што најмногу пленело било ергономијата. Кога се спомнувало името на автомобилот „цитроен дс“, многумина го нарекувале „деголка“, по тогашниот француски претседател Шарл Де Гол, кој се возел само во таков автомобил и никогаш во друг. Претседателот, кој бил со кошаркарска градба, висок скоро два метри, како што било вообичаено со претседателите, седел на задното седиште, дијагонално од возачот. Ова покажува дека ергономијата на „цитроен дс“ била беспрекорно изведена, создавајќи удобност и простор дури и за највисоките патници. Историјата на Шарл Де Гол е обележана со многу атентати, а еден од нив е тесно поврзан со моделот „дс“. Возејќи се само неколку километри надвор од престолнината, неговиот автомобил бил изрешетан. Во нападот, сите пневматици биле погодени повеќе пати, но и покрај тоа, „деголката“ успешно им избегала на атентаторите. Хидропневматското самонивелирачко подвозје било дигнато до крај и автомобилот продолжил да се движи. Ова врвно хидраулично подвозје му овозможувало на автомобилот да „плови“ по асфалтот, што било недостижно за другите автомобили во тоа време. Вообичаено, сите автомобили имаат по четири тркала, и ако едното откаже, возењето завршува. Но „цитроен дс“ можел да продолжи да се движи, дури и ако едно од тркалата било уништено. Ова е пример за висока технологија која била развиена пред 70 години, а тогашните производители можеле само да сонуваат за такви иновации.
Но, тука не завршува приказната за високата технологија вградена во „дс“. Тој бил првиот масовно произведуван автомобил на светот со диск сопирачки, а исто така имал и серво уред за управувачот, како и полуавтоматска преносна кутија. Тоа значи дека брзините се менувале без употреба на спојка, но менувачот сепак морал рачно да се премести во саканата брзина.
Целиот автомобил бил конструиран на единствен начин неговата основа, која изгледала како костур, била потпора за сите останати делови кои подоцна многу едноставно можеле да се отстранат и заменат со нови. Целта на инженерите била да создадат автомобил кој ќе биде лесен за одржување и поправка.
Ова му овозможувало на возачот да има одлична видливост во вечерните часови, како автомобилот вртел во свиоците, така внатрешноста од свиоците била осветлувана, придобивка која ќе биде прифатена од другите производители дури шест децении подоцна. Друга технолошка иновација бил неговиот управувач. Не само што имал една пречка, туку при судар, управувачот потонувал надолу, за да не удри во градите на возачот. Оваа досетливост на конструкторите, безбедносна карактеристика, била вградена во сите автомобили од денешницата и претставува пример за досетливост и иновација на инженерите од тоа време. Овие технолошки иновации го направија „цитроен дс“ не само конкурентен, туку и подобар, особено во рели натпреварите. Тој ја освои победата двапати на престижното Рели Монте Карло, во 1959 и 1966 година, совладувајќи ги тогашните фаворити „лотус кортина“ и „мини купер“. Тоа што толку голема лимузина со сите свои габарити успеала да биде побрза од многу помалите автомобили, покажува дека „цитроен дс“ бил автомобил од сосема друга димензија во однос на конкуренцијата.
Историјата го памети денот кога големиот ас на рели трките, Бјорн Валдегард, учествувал на Рели Шамони во 1972 година. Тогаш едното тркало на неговиот автомобил откажало, но за „цитроен дс“ да продолжи да вози било рутинска работа, додека за сите други автомобили тоа би значело крај на натпреварот. Важно е да се напомене дека Бјорн Валдегард успеал да ја мине целната линија со својот „дс“ на само три тркала.
НАЈУБАВ АВТОМОБИЛ НА СВЕТОТ
Кон крајот на 1967 година, Цитроен го претставил обновениот дизајн на веќе успешната етаблираната лимузина „дс“. Промените биле значајни: предниот дел станал уште поаеродинамичен, а предните двојни светла биле поставени под стаклен покрив, скоро целосно во линија со предните крила на каросеријата. Ова подобрување ја направило „дс“ уште поубедлива и повторно предизвикало вистинско пoреметување на пазарот. Kога зборуваме за дизајнот на „цитроен дс“, не можеме да не го спомнеме и кабриолетот. Неговата чистота и едноставност предизвикуваат силни емоции кај љубителите на отворените автомобили, кои го ценат неговиот уникатен изглед и технолошка иновација. Кога светот се наоѓаше на прагот на новиот милениум, беше организиран избор за автомобил на векот, настан на кој учествуваа бројни модели, секој со своја уникатност и посебност. Жирито, сепак, мораше да ги избере победничките тројка: на десниот, најнизок дел од подиумот се најде „цитроен дс“, левиот беше освоен од малиот компактен „мини“, а на врвот на подиумот, на првото место, се искачи „форд модел т“, првиот масовно произведуван автомобил.
Сепак, најнеобичниот и технички најнапредниот автомобил ја освои првата позиција на еден друг избор, во кој беше оценуван дизајн. На овој светски собир, поддржан од списанието „Класик и Спортс Кар“, учествуваше жири составено од 20 водечки дизајнери од целиот свет. Можеме слободно да кажеме дека 80% од денешните автомобили се дизајнирани токму од овие мајстори на автомобилскиот дизајн. Меѓу нив е Џорџето Џуџаро, мајстор над мајсторите, раскошниот Леонардо Фјораванти, познат по бројните модели за Ферари, Јан Калум, со неговите најпрочуените облици за Јагуар, како и Пол Брек, Рој Акс и многу други.
Ако овие 20 дизајнери беа ангажирани да го осмислат светот според највисоките стандарди на урбано уредување и ергономија, комбинирано со вградување на етно културолошките карактеристики на различните региони, сигурно е дека светот денес би изгледал како најубавата бајка што допрва ќе се пишуваше. И токму овие мајстори, гуруи на својот занает, го избраа „цитроен дс“ за најубав автомобил на светот. Тоа беше признание за најдобриот дизајн што автомобилската индустрија го создала досега.
Овој избор е највисокото можно признание за „цитроен дс“ врвот што автомобилскиот дизајн го достигнал. Цитроен заедно со неговиот легендарен модел „дс“ носи многу приказни и оваа кратка историја претставува само мал дел од неговото наследство. Не е можно сè да биде опфатено во еден текст, но, и ова е доволно за да се дознае барем нешто за легендата наречена „дс“, што на француски значи „божица“. „Де ес“ (de ess), всушност било името на моделот наменет за домашна употреба. И така, „цитроен дс“ е божица – автомобил, дизајн, чудо на планетата.
Сега се поставува прашањето: зошто светот денес не произведува автомобили со технологија слична на онаа од „цитроен дс“? Ако неговото подвозје било толку близу совршенството, зошто не се применува во денешните автомобили? Некој би можел да се запраша зошто зад двата збора „дс“ не стои бројка како „19“, „21“ или „23“. Овие бројки го означувале капацитетот на моторот, односно: „19“ означувал мотор со зафатнина од 1,9 литри, „21“ 2,1 литар, и „23“ 2,3 литар. Тие бројки се однесувале на погонот, на работната зафатнина на моторот. За период од 20 години, од 1955 до 1975 година, произведени се скоро 1,5 милиони примероци од „цитроен дс“, а производството, покрај на домашниот терен (Франција), се одвивало и во неколку други земји: Австралија, Јужноафриканска Република, Југославија (денешна Србија), во местото Копар (денешна Словенија), Британија и Португалија.
ТОП НОВОСТИ
