РЕЧИСИ СИТЕ ПРОИЗВОДИТЕЛИ УЧЕСТВУВААТ НА ТРКИ СО ШТО ПРИДОНЕСУВААТ ВО ПРОДАЖБАТА НА НИВНИТЕ АВТОМОБИЛИ, НО КРАЈСЛЕР ИМАШЕ СОСЕМА ПОИНАКВА СТРАТЕГИЈА И ТОА ГО ПРАВЕШЕ МНОГУ УМЕРЕНО
Крајслер, еден од трите најголеми американски производители на автомобили, слави 100 години постоење. Исклучително значајно е еден век да се произведуваат автомобили и да се опстојува меѓу двата гиганта, Форд и Генерал Моторс. На нашиот континент оваа марка автомобили е релативно непозната. Се знае по тоа што купи неколку француски производители на автомобили во доцните шеесетти и на почетокот на 70-тите години на минатиот век. Тогаш Крајслер, на чело со менаџерот Ли Ајакока, патем речено најскапо платен на планетава, произведе компактна комби лимузина, проект наречен „автомобил за цел свет“. Во Европа беше именуван „симка крајслер хоризон“ и во 1979 година ја освои титулата Автомобил на годината, но остана марка што е помалку позната од другите.
Приказната за Крајслер и неговите 100 години започна во 1925 година кога Волтер Крајслер ја основал компанијата Крајслер на темелите на тогашниот производител Максвел, компанија во криза и долгови. Својот прв автомобил „крајслер сикс“, заведен и како „крајслер 70“, го направил во 1924 година. „Сикс“ е поради моторот со шест цилиндри.
Уште од детството Волтер Крајслер се интересирал за механиката, локомотивите, железничкиот превоз. Татко му бил машински конструктор, работел во американската железница и бил познат како врвен познавач на механиката на локомотивите. Но по желба на родителите Волтер посетувал часови по пијано и кларинет. Но, машинството многу го привлекувало и наместо да се дошколува, тој на 17 години почнал да работи како механичар во Канзас. Поради работата често се селел, но го влечело родното место, па работел и за помалку пари само за да биде дома. Во ова големо влијание имала Дела Форкер, во која се вљубил уште од школските денови, која како сопруга му била главен поттик и поддржувач на сите негови напори и планови. Бидејќи умеел како возрасните и искусните да дава совети го добил прекарот „стариот човек (олд мен)“, иако бил најмлад. Бил познат и по врвните организациски способности, но и по намалувањето на трошоците при работа, се грижел за компанијата и вработените и дошол до високо работно место. Во тоа време работел во Чикаго и еден ден отишол на изложба на автомобили. Се воодушевил од автомобилот „локомобил“ и решил да го купи. Неговата цена била 5.000 долари, а Волтер имал само 1.400. Зел кредит и автомобилот го донел до дома на коњска запрега затоа што сè уште не знаел да вози. Но наместо да учи да вози, тој го расклопил автомобилот до најмал дел затоа што го интересирало како е направен и повторно го составил. Велат дека најмалку 40 пати го расклопил и составил својот прв автомобил. Тогаш ја согледал иднината на автомобилите како превозно средство и конкурент на железницата.
Почнал да размислува да најде работа во автомобилската индустрија и дошол до Генерал Моторс (ГМ). Неговата способност од друг агол да ги гледа работите и да ги организира на свој начин брзо била забележана од шефовите и од основачот на ГМ, Вилијам Дурант. Во една пригода сопственикот отишол во одделот каде што работел Крајслер и по краток разговор го поканил на деловен ручек со неколку познати менаџери и сопственици на компании од автомобилскиот свет. Оттогаш В. Крајслер и В. Дурант станале пријатели и во 1916 година добил предлог да го преземе Бјуик. Крајслер прифатил, но под услов неговиот збор да биде последен. В. Дурант се согласил и набрзо Бјуик работел со најмалку потрошени пари, а најмногу продадени автомобили во споредба со другите марки во компанијата. Малку подоцна, Дурант сакал да гради фабрика за шасии за „бјуик“, но Крајслер не согласувал со тоа бидејќи по пониска цена ги набавувал од браќата Доџ. Сепак, изгардабата на фабриката започнала, а Крајслер не можејќи да ја прифати економската нелогичност, го напуштил ГМ иако заработувал милионски суми.
Следна станица му бил производителот Вилис, кој за време на Втората светска војна го произведе познатото мало теренско возило „вилис“ за потребите на армијата. Крајслер се обидел да го подигне овој производител, но поради многуте долгови успеал само делумно да ја подобри состојбата. Потоа со сопствениците на Максвел договорил соработка како спасувач на фабриката. Тогаш заедно со тројца конструктори Фред Зедер, Карл Брир и Оувен Скелтон, попознати во јавноста како „тројцата мускетар (во тоа време најдобри), почнал со конструирање автомобил според негов план. Во 1924 година бил претставен автомобилот „крајслер сикс“, прв автомобил со хидраулични сопирачки на сите тркала, со филтер за масло и воздух, прв со мерачи за температура на моторот и на количината моторно масло. По една година компанијата и фабриката Максвел биле преименувани во Крајслери и тогаш почнува приказната. По само две години Крајслер произвел дури 182.000 автомобили, а во 1928 година ја претставил новата марка Плимут чии автомобили биле достапни за скромни пари, сегмент во кој доминирале Шевролет и Форд. Таа година Доџ влегол под капата на Крајслер. Уште тогаш рекламирањето било на највисоко ниво. Во тоа време биле создадени принципите на врвниот маркетинг за автомобилите што се применуваат и денес. На пример, Плимут возела и најпознатата жена пилот Емилија Ерхарт, која го прелета Атлантикот. Во 1928 година ја купил и марката Де Сото, основана во 1912 година од Л. М. Филд и браќата Хејс и Глен Фрај. Тогаш почнал да ја гради Крајслеровата зграда (319 м) во Њујорк, која денес претставува еден од неколкуте симболи на градот и објект што го посетуваат туристите. Во 1937 година Крајслер произвел еден милион возила, со што се искачил на второ место во САД зад ГМ со 1,8 милиони автомобили, но пред Форд. Од 1925 до 1937 година Волтер Крајслер успеал да ја формира големата тројка што и денес опстанува, ГМ, Форд и Крајслер.
Волтер Крајслер престанал да ја води компанијата во периодот од 1935 до 1937 година и бил само член на нејзиното највисоко тело. Невообичаено, но ниедно од неговите четири деца не покажало интерес за автомобилската индустрија и водење на семејната компанија. Големиот љубител на автомобилите Волтер Крајслер починал во 1940 година. По војната компанијата продолжила да работи и да постигнува успеси, но не како во времето кога ја водел Волтер. Настапиле двете светски нафтени кризи, а американските автомобили не биле познати по штедливи мотори. Крајслер направил обид за пробив на европскиот пазар и купил неколку француски марки. Иако во 1979 година произвел автомобил што ја доби титула Автомобил на годината, тоа не му помогнало на Крајслер да застане на здрави нозе. И покрај големината Крајслер не успеа да се наметне на евроазискиот автомобилски пазар.
Дајмлер-Бенц ја насети големината на Крајслер и во 1998 година стана дел од германската компанија, односно компанијата беше наречена Дајмлер Крајслер. Здружувањето со купување на дел од акциите не даде резултати. Потоа Фиат се здружи со Крајслер и ја основаа компанијата „Фиат Крајслер“. Денес Крајслер е дел од групацијата Стелантис во која се марките: ПСА, Цитроен, ДС, Фиат, Опел, Џип, Доџ, Абарт, Алфа Ромео, Ланча, Масерати, Рам и Воксал. Групацијава е четврта светска велесила во автоиндустријата. Но нивната продажба се намалува. Ланча, Доџ и Алфа Ромео треба допрва да докажат дека умеат да го оправдаат постоењето, а Масерати од средно стабилна марка последниве две-три години бележи постојан пад во продажбата. И Крајслер на својот континент не е во подобра ситуација. Најпродавано возило од Крајслер е пикап Рам со 444.926 примероци во 2023 година прв е „форд ф -150“, а втор „шевролет силверадо“. Првите три места се за возилата од класата пикап (но ги нема лимузините).
Неизвесна е иднината на марката создадена од брилијантниот стопанственик Волтер П. Крајслер. Засега нема најави за стратегии за производството и продажбата. Индустријата на четири тркала се насочи кон електрифицирањето. Со исти проблеми се соочува целата светска автомобилска индустрија.
ТОП НОВОСТИ
