КЛАСА ЗА СЕБE, ПОИНАКВА ОД СИТЕ ДРУГИ, РЕДОК ПРИМЕРОК ВО АВТОМОБИЛСКАТА ИНДУСТРИЈА, НО, ЗА ЖАЛ, ВО ПОСЛЕДНИВЕ ТРИ ДЕЦЕНИИ КАКО ДА ГО ГУБИ ЗДИВОТ И НЕМА СИЛА ДА СЕ ПРЕТСТАВИ ВО ПОЛН СЈАЈ КАКО НЕКОГАШ. ДАЛИ НОВОФОРМИРАНАТА КОМПАНИЈА СЕЛАНТИС ЌЕ УСПЕЕ ЈА ВРАТИ ЛАНЧА НА СТАРИТЕ ДОБРИ ПАТЕКИ?
Светски познатата марка Ланча годинава слави 115 години постоење. За неа велат дека има повеќе модели што оставиле белег во автомобилската индустрија во споредба со која било друга марка во светот. Автомобилите од марката Ланча не се правени во милионски број. Ланча не е марка со големи серии и затоа помладата популација не ја помни. Токму поради оваа одлика на Ланча, денешните љубители на автомобили нема да се согласат дека таа има најмногу модели што влегле во историјата и кои имаат нешто што немаат другите.
Младиот Винченцо Ланча го сменил својот сигурен живот и влегол во класична авантура поради желбата за трки и страст да направи автомобил. Ја оставил удобноста и тргнал на непознато патување. За среќа, ова патување дало резултати. Винченцо Ланча, немирен дух, млад човек што избрал да биде конструктор, пилот на тркачки автомобили, пробен возач и сè што е поврзано со автомобилите и трките, притоа оставајќи ја семејната добра работа. Сè почнало во работилницата на Џовани Чеирано, човек што делумно учествувал во основањето на Фиат. Чеирано поправал и правел велосипеди, конструирал разни машини за посебни намени, а за себе конструирал мал автомобил. Таму ги учел сите детали од механиката и го усовршувал своето знаење. Наместо да учи сметководство, избрал да учи за новосоздадената индустрија. Со поддршка од Џ. Чеирано, В. Ланча брзо напредувал и станал врвен познавач на механиката, моторите и автомобилите. Повозрасните врвни мајстори биле изненадени од неговиот осет за дијагностика, за отстранување дефект, за нагодување (штелување) на автомобили и нивно конструирање од нула. Во 1898 година официјално бил вработен во фирмата на Џовани Чеирано, која по извесно време ја купил Фиат. Така талентираниот В. Ланча му бил познат на Џовани Ањели, еден од основачите на Фиат, а малку подоцна и мнозински сопственик. Го вработил во новата фабрика како главен инспектор во производството. Таму ги сретнал браќата Батиста, но и Клаудио Фоголин со кого делел ист сон. Покрај големиот интерес за механиката младиот В. Ланча бил вљубен во брзините и трките. Неговите познавања на погонските единици и за другите делови од автомобилите му помогнале да биде еден од најдобрите дијагностичари. Не само што умеел да го открие и да го отстрани расипаниот дел, туку знаел и добро да го подготви моторот, да го среди подвозјето заедно со амортизерите и така комплетен да влезе во трка со најдобрите возачи од тоа време. Неговиот талент и осет за нагодување, за поправање и натпреварување бил откриен откако почнал да победува зад управувачот со возилата од марката Фиат, а со автомобилот што сам си го направил постигнал брзински рекорд.
Сепак, успесите во трките не можеле да го смират. На 27 ноември 1906 година Винченцо Ланча и Клаудио Фоголин вложиле по 50.000 лири и основале фирма што ја нарекле „Ланчија и компанија Фабрика Аутомобили“. Му се остварил сонот да има своја работилница каде што ќе направи автомобил со кој ќе може да се натпреварува. Замислувал автомобилот да е лесен и брз и достапен за сите што сакаат да се натпреваруваат. Овој конструктор и сопственик на фабрика за автомобили е пионер во светот на автомобилската механика и неговите модели биле понапредни во поглед на техничко-технолошките решенија.
ПРВИОТ „ТИПО 51“
Првиот автомобил излезен од новосоздадената фабрика бил наречен „типо 51“ или „12 хп“. Подоцна овој модел станал попознат како „алфа“. Редниот четирицилиндричен мотор со 2.544 кубни сантиметри работна зафатнина, развивал 28 КС при 1.800 врт/ мин. доволни за да постигне крајна брзина од 90 км/ч. „Ланча алфа“ многу брзо влегла во кругот на тркачките автомобили и со тоа марката Ланча станала препознатлива. Автомобилот се произведувал од 1907 до 1908 година. Имал посебен надворешен дизајн, а внатрешниот имал дотогаш невидени решенија со кои Ланча го ковала своето име како многу поинаква од другите во индустријата на четири тркала. Иако во тие времиња обичните автомобили, поевтините, поминувале многу подобро при продажбата, сепак В. Ланча одлучил да конструира луксузен модел со 7,8 литарски мотор и 12 цилиндри во V што развивал 150 КС. Автомобилот почнал и завршил со производство во 1919 година со само три-четири произведени примероци. Во тоа време најпопуларен модел бил „три капа“ произведуван од 1922 до 1925 година. Винченцо Ланча постојано ги усовршувал своите автомобили и вградувал новитети. Неговиот V4 мотор со цилиндри под агол од 13 степени бил прогласен за најкомпактен, најмал.
Истовремено на сцена стапил и моделот „ламбда“ произведуван од 1922 до 1932 година. Во тој временски период фабриката успеала да произведе девет генерации „ламбда“ или 13.000 примероци. Овој модел имал независно обесени тркала на предната оска – една од многуте иновации на В. Ланча. Супериорноста на „ланча ламбда“ била потврдена на трката Миле Миља во 1928 година. Во тоа време немало рамен на В. Ланча во конструирањето автомобили. Умеел сите позитивни нешта да ги зајми од другите производители, да ги доработи и усогласи и да ги вгради во еден автомобил и да функционираат како заменет со „ди ламбда“, но без некој поголем успех. Следувале моделите „артена“ и „астура“. „Астура“ забележал добри продажни резултати и тоа до крајот на 30-тите години.
УСПЕХ НА ТРКАЧКИТЕ ПАТЕКИ
Во тоа време се појавил малиот модел „априлиа“, кој бил „обвинуван“ поради потрошувачката на гориво, но бил неспоредливо најдобар за возење и бил обожаван од тогашниот автомобилски свет.
За жал, големиот конструктор не дочекал да го види постигнувањето на „априлиа“. Починал во 1937 година. Потоа следувале четири воени години во кои сите фабрики морале да работат за воената машинерија. Во годините по Втората светска војна најголемо нешто во Ланча е доаѓањето на легендата Виторио Јано, конструктор од највисок ред кога се во прашање спортските, односно тркачките погонски единици. В. Јано е запомнет по своите мотори кога работеше за Алфа Ромео. Мајсторот подготвил нов шестцилиндричен V6 мотор со зафатнина од 1,75 литри што првпат е вграден во моделот „аурелија“. Тука почнува второто поглавје за автомобилите Ланча како едни од најстабилните, најпрецизните во управувањето, со најснажни сопирачки и секако со неспоредлив надворешен и внатрешен дизајн. Духот на В. Ланча бил присутен на секој дел автомобилот. Моделот „аурелија гт купе“ бил врв во тогашниот свет на брзините способен да постигне 211 – 212 км/ч. Миле Миља, Леман или Тарга Флорио, тркачката изведба била насекаде присутна со назнака за најдобро постигнати резултати. А разликата од тркачката до изведбата купена од салон е сосема мала, речиси никаква. Во тоа време „ланчиа аурелија“ победила на трката Тарга Панамерикана во формација 1 – 2 – 3, а една година претходно на истата трка Ланча го освоила четвртото место.
Џани Ланча бил воодушевен од тоа како оделе работите во фабриката, но и од успесите на тркачките патеки. Неговите апетити не застанале кај „обичните“ трки, сакал нешто повеќе шампионатот во Формула
1. В. Јано подготвувал и мотор и шасија за болидот и сето тоа било готово во месеците пред да почне шампионатот во 1954 година. Ланча се задржала во најбрзиот циркус две сезони, како и 1955 година, но без поголеми успеси. V8 моторот на В. Јано со шасијата и сите технички решенија од гледна точка на технологијата биле совршено добри, но не и за трки. Болидот на Ланча постигнувал врвни времиња на патеките, но не бил подготвен да издржи цела трка. Најчесто болидите не ја завршувале трката поради дефекти. Овој малку непромислен потег Џани Ланча, син на основачот Винченцо, го чинела многу во наредниот период.
Во 50-тите и во 60-тите години Ланча и натаму конструирала технички напредни автомобили, на пример: „апија“, „флавија“ и „фулвија“. Купето „фулвиа“ докажа дека е врвен автомобил како за трки, така и за рели натпревари. Тука се вклучил и Загато со изработката на телото на автомобилот и секако со обликот, дизајнот.
Во 1969 година Фиат станал доминантен сопственик на сè што е Ланча. Производството продолжило и новите автомобили биле некој вид комбинација од технички решенија. Фиат го вадел најдоброто и го комбинирал со другите слични технички решенија и како резултат на тоа од халите излегувале солидни примероци на четири тркала. Најголема придобивка на Ланча, покрај решенијата за сериски автомобили, била соработката со Ферари. И Ланча и Ферари се наоѓале во семејството Фиат, но секој работел за себе. Единствено умовите што целосно се посветени на автомобилите и на трките може да добијат идеја да создадат рели автомобил, наменет исклучително за натпреварите од СШР (Светски шампионат во рели). Во тоа се вклучиле најголемите тогашни имиња од автомобилскиот спорт, Џанпаоло Далара, човек што работел во Ламборџини, и Де Томасо со неговите шасии за потребите на тркачките едноседи, болидите. Веднаш до него бил Бертоне кој го осмислил дизајнот. Најпогоден и најпроверен мотор бил малиот V6 вградуван во „ферари дино“. За ова требало да се преговара лично со Комендаторе Енцо Ферари, а за да успеат преговорите, преговарачот Чезаре Фиорио, требало да биде добро запознаен со севкупната идеја. Преговорите завршиле како што посакувал Ч. Фиорио, а за другите работи биле вклучени: Марчело Гандини (дизајнер на „ламборџини каунтач“), Пјеруџо Гобато, Џовани Тонти, Серџо Камуфо, Клаудио Маџиоли, Џанпаоло Далара, Никола Матераци, Џјан Тонти, Мајк Паркис, Сандро Мунари, Ники Бјанчи, потоа возачите: Валдегард, Ален, Балестиери, Биче, Махе, Гарзолио, Торцелиус, Манини и Кивимаки. Сите учествувале во создавањето на „ланча стратос“.
Прво излегување на „ланча стратос“ на натпревар направили другите да се почувствуваат крајно неконкурентни. Светот немал видено толку супериорен автомобил. Испитувањата покажале дека автомобилот е подготвен за постигнување врвни резултати. Првично победил на релито Фајрстоун, второ место на Тарга Флорио, а прва поголема позначајна победа била регистрирана на 23.9.1973 година на Тур де Франс Ауто.
Потоа на 1.10.1974 година на ред дошла хомологацијата од ФИА во дивизијата група
4. Претходно Ферари се согласил да бидат произведени 500 примероци од V6 мотор, а Ланча произвела исто толку примероци од моделот „стратос“. Во тоа време моделот „стратос“ освоил три титули во СШР, во 1974, 1975 и 1976 година, а потоа уште една во 1978 година.
И по ерата на „стратос“ Ланча останала во СШР со моделот „рели 037“, а потоа и со моделот „делта“. Во 80-тите години Ланча тесно соработувала со СААБ, така што моделот „делта“ на некои пазари се продавал под името „сааб 600“. И знаменосецот во семејството „тема“ ја делел платформата и многу нешта со „сааб 9000“, „фиат крома“ и „алфа ромео 164“. Ако нештата одат според бројот на титули освоени во СШР, тогаш моделот „делта“ може да се прогласи за најуспешен на сите времиња. Рели автомобилот „делта“ бил носител на титулите од СШР во 1987, 1988, 1989, 1990, 1991 и 1992 година. Колку што Ланча имала надмоќност во релито ширум светот, толку нејзините сериски модели биле неуспешни во продажбата. Марка со толку големо реноме и докажана во светски рамки не успеа своите туристичките автомобили да ги продава како што соодветствува на резултатите постигнати во спортот. Немаше класа во која Ланча не беше присутна, дури и во ниската имаше свој претставник, еден од нив е прекрасниот модел „ипсилон 10“, чиј дизајн и денес е врвен и беспрекорно чист единица мерка за перфекција на чист дизајн. Автомобилите од Ланча се карактеризираа со дополнителна опрема. Спомнатиот „ипсилон 10“ располагал со сериска опрема што ја немале автомобилите од погорните класи. Како што одминуваше времето, така гамата од возила се намалуваше во семејството Ланча и на крај дојдоа до тоа возилата на Крајслер да се продаваат на континентов со заштитниот знак на Ланча, а малиот „ипсилон“ некаде по светов се продаваше како „крајслер ипсилон“.
Денес Ланча е во составот на Стелантис, компанија создадена од Фиат и Пежо СА. Одговорните се договорија да й дадат уште една шанса на Ланча да ја докаже својата способност за натамошно постоење, инаку ќе биде згасната. До врвот во Стелантис треба да достават детален план за развој во наредните пет години. Тажна слика за една марка како Ланча која годинава слави 115 години постоење.
ТОП НОВОСТИ
